Rễ cây không chỉ là phần ngầm dưới đất mà còn là trung tâm dinh dưỡng, sức khỏe và năng suất của cả cây. Việc hiểu rõ đặc điểm, vai trò, cách chăm sóc và phòng bệnh cho bộ rễ sầu riêng sẽ giúp nông dân và nhà vườn tăng năng suất, trái ngọt và giảm thiệt hại tối đa trong thời tiết bất lợi đặc biệt là trong mùa mùa mưa.
1. Đặc Điểm Cấu Trúc Bộ Rễ Sầu Riêng
Hệ rễ sầu riêng phân nhánh mạnh, gồm:
- Rễ chính: đâm sâu tới 5–6 m để khai thác nước và khoáng chất từ tầng đất sâu.
- Rễ phụ: lan rộng dưới tán cây, chủ yếu ở 20–30 cm đầu của đất, hấp thu hầu hết dinh dưỡng từ phân bón và nước tưới.
- Rễ tơ: ít lông hút nhưng liên kết với nấm mycorrhizae, giúp hấp thụ khoáng chất hiệu quả mà không cần nhiều lông hút.
Điều này giải thích tại sao cây sầu riêng rất nhạy cảm với điều kiện đất và tưới, đặc biệt là đối với cây con mới trồng. Một bộ rễ khỏe mạnh là nền tảng để cây phát triển mạnh, ra hoa đều và trái đạt chất lượng cao.
2. Vai Trò Quan Trọng Của Bộ Rễ
Bộ rễ đóng vai trò quyết định sự sống còn và năng suất của cây sầu riêng:
- Hấp thu nước và dinh dưỡng:
Rễ là “cổng” chính để cây lấy nước, N, P, K và các nguyên tố vi lượng. Thiếu rễ khỏe, cây sẽ còi cọc, ra hoa ít và trái nhỏ. - Ổn định thân cây:
Rễ sâu và lan rộng giúp cây đứng vững, giảm nguy cơ đổ ngã khi gặp mưa lớn hoặc gió mạnh. - Hỗ trợ sinh học:
Hệ vi sinh nấm cộng sinh với rễ (mycorrhizae) giúp tăng khả năng hấp thụ khoáng chất, tăng sức đề kháng với bệnh hại trong đất. - Hô hấp và chuyển hóa:
Rễ tham gia hô hấp, cung cấp năng lượng cho toàn cây và hỗ trợ quá trình vận chuyển chất dinh dưỡng từ đất lên lá và trái.
3. Nhận Biết Rễ Sầu Riêng Khỏe
Một bộ rễ khỏe có thể nhận biết qua:
- Rễ tơ trắng sáng, nhiều chồi nhỏ, thể hiện khả năng hấp thụ tốt.
- Rễ bên chắc, hồng hào, lan tỏa đều quanh gốc.
- Không có mùi hôi hoặc dấu hiệu thối rễ, chứng tỏ đất thoát nước tốt và cây không bị bệnh.
*** Những dấu hiệu này rất quan trọng, đặc biệt khi đánh giá cây con mới trồng hay cây đang vào giai đoạn ra hoa và đậu trái.
4. Kỹ Thuật Chăm Sóc Rễ Sầu Riêng
a. Lưu ý bộ rễ sầu riêng khi trồng cây con
- Lên mô cao 2–3 cm để tránh ngập úng, giữ rễ khô thoáng.
- Chọn đất tơi xốp, giàu mùn, đảm bảo rễ phát triển nhanh và lan rộng đều.
b. Bón phân và tưới nước phù hợp cho bộ rễ sầu riêng
- Tưới nước đều, tránh úng ngập.
- Bón phân hữu cơ, vi sinh và phân hòa tan để nuôi rễ mà không phá hủy nấm cộng sinh.
- Tưới nhỏ giọt hoặc phun lá đều tốt, vì rễ hấp thu nước tốt nhất ở 20–30 cm đầu đất.
c. Kiểm soát cỏ và bảo vệ đất tức là bảo vệ bộ rễ sầu riêng
- Loại bỏ cỏ cạnh gốc để giữ đất tơi xốp, oxy vào rễ dễ dàng.
- Không để đất nén, tạo điều kiện cho rễ phát triển sâu và lan rộng.
5. Các Bệnh Thường Gặp Ở Rễ
+ Thối rễ:
- Do nấm Phytophthora hoặc Fusarium tấn công, đặc biệt khi đất ẩm ướt.
- Biểu hiện: rễ mềm, hôi, cây còi cọc, lá vàng sớm.
+ Tuyến trùng: Meloidogyne hoặc Pratylenchus gây sưng rễ, làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng.
+ Lở cổ rễ: Thường xảy ra trong mùa mưa, nấm phát triển, gây nứt thân, thối cổ rễ.
=> Phòng ngừa: tưới thoát nước tốt, bón phân hợp lý, sử dụng nấm đối kháng hoặc vi sinh vật có lợi.
6. Tại Sao Chăm Sóc Rễ Quyết Định Năng Suất
- Rễ khỏe = cây khỏe: cây phục hồi nhanh, ra hoa tập trung, đậu trái cao.
- Rễ yếu = năng suất thấp: cây còi cọc, trái nhỏ, dễ nhiễm bệnh.
- Đầu tư rễ lâu dài: chăm sóc rễ tốt một lần, cây sẽ duy trì năng suất ổn định nhiều năm.
7. Lời Khuyên Cho Nhà Vườn
7.1. Kiểm tra rễ định kỳ: Nhất là khi thay đổi chế độ nước hay chế độ phân bón
- Thay đổi chế độ nước: Ví dụ mùa mưa, cây dễ bị úng; mùa khô, rễ dễ thiếu nước. Quan sát rễ sẽ giúp điều chỉnh lượng và tần suất tưới hợp lý.
- Thay đổi chế độ phân bón: Khi tăng liều hoặc đổi loại phân, rễ có thể bị sốc hoặc ngộ độc dinh dưỡng. Kiểm tra rễ giúp đảm bảo cây hấp thụ tốt và không bị ảnh hưởng xấu.
Mẹo: Quan sát rễ tơ và rễ bên: nếu màu trắng sáng, mềm mại, chưa hư thối nghĩa là rễ khỏe; nếu rễ mềm, sậm màu, hôi hoặc có mùi đất ẩm mốc, cần xử lý ngay.
7.2. Nuôi rễ sinh học: Sử dụng phân hữu cơ, vi sinh, nấm đối kháng để tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng.
Để rễ sầu riêng phát triển khỏe mạnh và hấp thụ dinh dưỡng tối ưu, nhà vườn nên áp dụng các biện pháp nuôi rễ sinh học:
- Phân hữu cơ: Giúp cải tạo đất, tăng mùn, giữ ẩm và cung cấp dinh dưỡng chậm tan cho rễ.
- Vi sinh vật có lợi: Như Bacillus, Trichoderma giúp bảo vệ rễ khỏi nấm bệnh, đồng thời cải thiện khả năng hấp thu P, K và vi lượng.
- Nấm đối kháng (mycorrhizae): Tăng diện tích hấp thụ của rễ, hỗ trợ rễ lấy dinh dưỡng từ đất hiệu quả hơn, đặc biệt là lân và kali.
Mẹo: Bón vi sinh và nấm đối kháng theo định kỳ, kết hợp với tưới nước để rễ hấp thu nhanh, không bón trực tiếp vào gốc quá khô hoặc ngập nước.
7.3. Đảm bảo đất thoát nước: Đặc biệt là trong mùa mưa
Sầu riêng rất nhạy cảm với tình trạng úng ngập, đặc biệt là rễ, vì thiếu oxy sẽ gây thối rễ, chết cây. Biện pháp đảm bảo thoát nước:
- Trồng cây trên mô cao hoặc mô nghiêng để nước mưa dễ thoát ra ngoài.
- Đất xung quanh gốc nên tơi xốp, giàu mùn, tránh nén chặt.
- Lắp đặt rãnh thoát nước hoặc hệ thống thoát nước nhân tạo cho những khu vực đất thấp, giữ rễ luôn ở trạng thái đủ ẩm nhưng không ngập.
Mẹo: Quan sát sau cơn mưa, nếu nước lâu rút hoặc đất quá ướt, cần cải tạo đất ngay để bảo vệ rễ.
7.4. Kết hợp tưới và bón thông minh: Tăng hiệu quả sử dụng phân bón, giảm lãng phí và bệnh hại.
Để rễ hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả, việc tưới và bón phân cần kết hợp hợp lý:
- Tưới nhỏ giọt hoặc phun sương: Giúp nước thấm đều vào vùng rễ, tránh lãng phí và giảm xói mòn đất.
- Bón phân định lượng và theo giai đoạn sinh trưởng: Bón quá nhiều hoặc không đúng lúc có thể gây sốc rễ, thiếu hụt hoặc dư thừa dinh dưỡng.
- Kết hợp phân hòa tan và vi sinh: Phân tan nhanh giúp rễ hấp thu trực tiếp; vi sinh giúp rễ khỏe và giảm bệnh hại.
Mẹo: Kiểm soát lượng nước và phân theo mùa, theo tình trạng cây; tránh bón ngay sau khi mưa lớn hoặc đất đang úng.
8. Kết Luận
Bộ rễ cây sầu riêng chính là trái tim ngầm dưới đất, quyết định sức khỏe, năng suất và chất lượng trái. Việc hiểu đặc điểm, chăm sóc đúng kỹ thuật và phòng ngừa bệnh rễ sẽ giúp cây sầu riêng phát triển mạnh, cho trái ngọt, chắc và đồng đều. Đầu tư vào bộ rễ hôm nay là đầu tư cho năng suất bền vững của vườn sầu riêng.
Xem thêm các bài viết kỹ thuật cây trồng tại đây
BIO AGROSA FERTILIZERS – KIẾN TẠO TƯƠNG LAI
Hãy theo dõi Fanpage Bio Agrosa Fertilizers để cập nhật nhanh những thông tin hữu ích về nông nghiệp.
English
