Cây sầu riêng là một trong những loại cây trồng có giá trị kinh tế cao nhất tại Việt Nam trong những năm gần đây. Tuy nhiên, để cây phát triển ổn định, cho trái chất lượng và đạt năng suất tối đa, người trồng cần nắm rõ đặc tính cây sầu riêng — từ sinh lý, khí hậu, đất trồng, dinh dưỡng cho đến các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng.
Bài viết này tổng hợp đầy đủ, chuyên sâu nhưng dễ hiểu, giúp bà con có cái nhìn toàn diện trước khi bắt tay vào trồng hoặc cải tạo vườn.
1. Đặc tính sinh thái của cây sầu riêng
1.1 Khí hậu thích hợp cho sầu riêng
Sầu riêng là loài cây ưa khí hậu nhiệt đới, nóng ẩm, mưa nhiều và độ ẩm cao. Một số đặc điểm quan trọng:
+ Nhiệt độ
- Khoảng thích hợp: 24–32°C.
- Dưới 18°C: cây dễ bị suy, rễ giảm hoạt động.
- Trên 36°C: lá nóng, mất nước, dễ cháy mép lá.
+ Ánh sáng
- Cần từ 6–8 giờ nắng mỗi ngày.
- Thiếu nắng → cây dài yếu, ra hoa kém.
- Nắng gắt giai đoạn cây con → cần che bớt 20–30%.
+ Lượng mưa & ẩm độ
- Tổng lượng mưa/năm: 1.500–2.000 mm.
- Sầu riêng ưa ẩm nhưng kỵ đọng nước.
- Độ ẩm thích hợp: 75–90%.
=> Điểm đặc biệt: Trước khi ra hoa, sầu riêng cần giai đoạn khô hạn nhẹ 20–30 ngày để phân hóa mầm hoa mạnh.
2. Đặc tính bộ rễ và yêu cầu đất trồng
2.1 Cấu trúc bộ rễ sầu riêng
- Rễ sầu riêng không ăn sâu như nhiều người nghĩ dù cây là thân gỗ lớn.
- 70% rễ tơ nằm trong lớp đất 0–60 cm.
- Rễ rất nhạy với:
- Ngập úng
- Đất chặt
- Đất thiếu oxy
- Đất nhiễm phèn – mặn – kim loại nặng
Điều này lý giải vì sao sầu riêng dễ chết khi bị ngập mưa lớn kéo dài.
2.2 Đặc tính đất trồng cần có
Để phù hợp với đặc tính cây sầu riêng, đất phải đạt:
+ Tơi xốp, thông thoáng: đất phù sa, đất thịt nhẹ, đất đỏ bazan, đất pha cát là những loại đất phù hợp nhất đối với sầu riêng
+ Độ sâu đất: Lý tưởng: ≥ 1 m lớp đất canh tác. Nếu đất có tầng đá, bê tông, sỏi → rễ cọc không phát triển → cây yếu và dễ đổ.
+ Độ pH
- Thích hợp: 5,0 – 6,5
- pH < 5: rễ bị ức chế, dễ nhiễm bệnh nấm.
- pH > 6,5: khoáng chất khó tan, cây “ăn” kém.
+ Khả năng thoát nước: Đây là yếu tố sống còn.
- Mỗi trận mưa → nước phải rút trong 2–4 giờ.
- Khu vực trũng → bắt buộc đắp mô, lên liếp hoặc đào mương bao.
3. Đặc điểm hình thái của cây sầu riêng
3.1 Cấu trúc cây
- Chiều cao: 10–20 m (vườn trồng); tự nhiên có thể đến 40 m.
- Tán rộng, phân tầng rõ rệt.
3.2 Lá
- Dạng thuôn dài, mặt trên xanh bóng, mặt dưới ánh đồng hoặc nâu nhạt.
- Lá non (đọt) rất quan trọng vì đợt đọt khỏe → trái khỏe.
3.3 Hoa
- Hoa mọc thành chùm, nở vào chiều tối.
- Thụ phấn chủ yếu bởi dơi, ong, côn trùng đêm.
- Hoa nhạy với gió, mưa, ẩm độ cao → dễ rụng khi thời tiết xấu.
3.4 Quả
- Quả lớn 1–4 kg tùy giống.
- Vỏ có gai, múi vàng hoặc ngà.
- Thời gian nuôi trái: 100–150 ngày tùy giống & thời tiết.
4. Đặc tính sinh trưởng theo giai đoạn
+ Giai đoạn 1: Cây con – kiến thiết cơ bản (1–3 năm)
- Cần bóng râm 30% giai đoạn đầu.
- Bộ rễ phát triển mạnh.
- Đọt ra liên tục theo từng đợt (chu kỳ 25–35 ngày).
+ Giai đoạn 2: Sinh trưởng mạnh (3–5 năm)
- Tán bắt đầu phân tầng.
- Cây cần nhiều dinh dưỡng hơn.
- Nếu chăm tốt có thể chuẩn bị ra hoa từ năm thứ 4.
+ Giai đoạn 3: Cho trái ổn định (5 năm trở đi)
- Cây mỗi năm ra 2–3 đợt đọt.
- Nếu đọt và lá yếu → ảnh hưởng đậu trái.
- Cần kiểm soát nước – nấm bệnh chặt chẽ.
5. Nhu cầu dinh dưỡng theo đặc tính cây sầu riêng
5.1 Nước
- Yêu cầu ẩm nhưng luôn tránh úng.
- Giai đoạn cần nước nhiều nhất:
- Nuôi đọt
- Nuôi trái (đặc biệt 30–90 ngày sau đậu)
5.2 Dinh dưỡng
+ Giai đoạn cây con: Ưu tiên hữu cơ + vi sinh → phát triển rễ.
+ Giai đoạn chuẩn bị ra hoa: Hạn chế cung cấp đạm vào các giai đoạn này vì sẽ khiến cây tập trung nuôi đọt thay vào đó là tăng sử dụng Lân + Kali, đồng thời tăng bổ sung canxi – magie và silic để kích thích ra hoa và phân hóa mầm hoa
+Giai đoạn mang trái: Cung cấp cho cây hàm lượng Kali cao đồng thời bổ sung Bo, Canxi, Magie để dai cuốn, chắc trái, trái khỏe, lên màu trái đẹp, hương và mùi vị được đảm bảo. Ngoài ra, cần tránh hiện tượng thừa đạm vì sẽ làm giảm chất lượng trái khiến trái sượng và xơ.
⚠ Lưu ý quan trọng
- Sầu riêng rất nhạy với:Ngộ độc phân bón, đất bị chua, nấm Phytophthora (thối rễ). Do rễ nông rất dễ mắc các bệnh lý nghiêm trọng thậm chí dẫn đến chết cây nên khi dùng phân cần phải đúng loại – đúng liều.
6. Nhật tính & yêu cầu đặc biệt của cây sầu riêng
+ Khó chịu với nước: “Nắng thì sống – mưa thì chết” nếu thoát nước kém.
+ Nhạy với thay đổi thời tiết: Ra hoa đúng lúc nhưng mưa trái mùa → rụng hàng loạt.
+ Rễ yếu – dễ tổn thương: Xới đất mạnh → gãy rễ → cây xì mủ hoặc suy.
+ Không thích gió mạnh: Gió lớn → ngã cây, gãy cành, rụng trái. Nên có hàng cây chắn gió.
7. Kỹ thuật trồng & chăm sóc phù hợp đặc tính
+ Chọn giống: Đây là tiền đề trong việc canh tác sầu riêng. Cần chọn được giống ghép chuẩn và đảm bảo cây giống có bộ rễ khỏe, không sâu bệnh.
+ Làm mô – lên liếp: Sầu riêng là cây trồng rất mẫn cảm với ngập úng do vậy cần lên mô cao để trồng
(50-70 cm), đường mương rộng 1 – 1,5m => Đảm bảo thoát nước nhanh chóng đặc biệt trong thời tiết mưa bão kéo dài
+ Tưới nước: Cần cung cấp lượng nước phù hợp cho sầu riêng theo từng giai đoạn và từng thời điểm:
- Cây con: 1–2 lần/ngày
- Cây lớn: 2–3 ngày/lần tùy đất
- Mùa mưa: hạn chế tưới, tập trung thoát nước
+ Bón phân: Ưu tiên sử dụng các loại phân bón hữu cơ (60%), nhưng cũng cần bổ sung phù hợp lượng vô cơ cho cây trồng (40%). Cần sử dụng những loại phân bón uy tín, có nguồn gốc rõ ràng tránh trường hợp sử dụng phân trôi nổi khiến sầu riêng bị ngộ độc.
+ Quản lý đọt – lá: Mỗi năm cần 3-4 cơi đọt hoàn chỉnh trước khi tiến ra hoa. Mỗi đợt đọt cần đạt những yêu cầu tối thiểu: lá to – dày – xanh đậm.
8. Kết luận
Đặc tính cây sầu riêng cho thấy đây là loại cây vừa “khó tính” nhưng cũng rất “hào phóng” nếu được trồng đúng nơi, chăm đúng cách.
Để sầu riêng sinh trưởng tốt và cho năng suất cao, người trồng cần:
- Chọn đúng khí hậu – vùng trồng
- Chuẩn bị đất kỹ, thoát nước tốt
- Dinh dưỡng cân đối, tránh thừa đạm
- Theo dõi thời tiết, quản lý đọt và bộ lá
- Phòng nấm bệnh liên tục trong mùa mưa
Hiểu rõ đặc tính sinh học của cây chính là chìa khóa thành công trong canh tác sầu riêng bền vững.
Xem thêm các bài viết kỹ thuật cây trồng tại đây
BIO AGROSA FERTILIZERS – KIẾN TẠO TƯƠNG LAI
Hãy theo dõi Fanpage Bio Agrosa Fertilizers để cập nhật nhanh những thông tin hữu ích về nông nghiệp.
English
